دوستان خواهان ارتقا، دو دسته هستند: دسته اول، صاحب یک دستگاه فرد اعلاء
با پردازنده ۴۷۸ پینی Pentium۴ و دسته دوم، صاحب یک فقره پردازنده ۴۶۲
پینی AthlonXP هستند. هر دو دسته برای ارتقا نیاز به تعویض مادربرد دارند.
دقت داشته باشید که هنگام تعویض مادربرد میتوانید نوع پردازنده خود را
نیز تغییر دهید. به بیان دیگر اگر مصرفکننده محصولات Intel بودید، نیازی
نیست که این روند را ادامه بدهید و بالعکس!
ارتقا چیست و چگونه باید انجام گیرد؟
در گزارش قبلی از نقطه صفرم به نقطه چهارم ارتقا سیستم رسیدیم. خلاصه بحث
اینکه در فیلمنامه ارتقا، نقش اصلی از آن مادربرد است. شخص مادربرد نیز
ارادت خاصی به چیپست اصلی دارد. دوستی پرسیده بود که تفاوت چیپست اصلی
با پلشمال (Northbridge) چیست؟ با توجه به این نکته که سواد تخصصی ما ته
کشیده است، پاسخ میدهم که تمام مادربردها دارای یک چیپکنترل مرکزی
هستند. این چیپمرکزی که بهطور معمول در نزدیکی سوکت پردازنده و در کنار
شکافهای حافظه قرار میگیرد، در اصطلاح پلشمالی خوانده میشود. بهجز
چند استثنا در چیپستهای nVIDIA، تمامی مادربردهای کنونی از یک چیپکمکی
دیگر نیز استفاده میکنند که تحت کنترل چیپمرکزی قرار دارد. این چیپکمکی
در اصطلاح پلجنوبی (Southbridge) خوانده میشود. البته مادربردها شمال و
جنوب ندارند و توصیه میکنم ذهن مبارک خود را درگیر این قضیه نکنید. علمای
سختافزار به این دسته از چیپهای مرکزی (پلشمالی) که همهفن حریف هم
هستند، عنوان چیپست را اعطا فرمودهاند.
نقطه چهارم
در جلسه گذشته کلیاتی درباره اهمیت و اولویت انتخاب چیپستها قلمفرسایی
کردیم. همچنین در قدمهای قبلی گفته شد که در انتخاب مادربرد به تکنولوژی
تولید خازن و البته رگولاتورها توجه کنید. همچنین درباره سازندگان اصلی
چیپست سخن گفته شد. این مطالب را یادآوری کردم که بدانید، مادربرد
همچنان موضوع بحث ماست. باور کنید داشتن یک مادربرد خوب و نازنین برای
جوانان از ازدواج واجبتر است! اکنون شما آماده هستید تا چیپست فرعی یا
پلجنوبی را انتخاب کنید. بهطور معمول آن کس که چیپست اصلی را میسازد،
جور ساخت چیپست فرعی را نیز خواهد کشید، پس کار دشواری در پیش نخواهید
داشت. البته در روزگاران قدیم بودند مادربردهایی که از دو چیپست متفاوت
استفاده میکردند، نسل اینگونه مادربردها بهسر آمده است. القصه، توصیه
ما برای انتخاب چیپست از چهار پنج قسم فراتر نمیرود.
این مورد شامل حال چیپست جنوبی نیز میشود. چیپست جنوبی عهدهدار
پشتیبانی از شکافهای PCI، رابطهای خارجی مانند USB و Firewire، رابطهای
شبکه و صدا، ارتباط با BIOS، رابطهای ذخیرهسازی مانند SATA، eSATA، IDE
و غیره است. بسته بهنوع چیپستها، کارهای دیگری نیز توسط این موجود
پیگیری و انجام میشود که بهسهولت از آن میگذریم. تفاوت بسیاری از
مادربردها در کیفیت، امکانات و قیمت، با نوع چیپست جنوبی آنها مرتبط است.
بهعنوان مثال، اگر دوربین دیجیتالی دارید که از رابط Firewire یا iLink
استفاده میکند، یا از اهالی تدوین فیلم هستید و سرعت و امنیت در
ذخیرهسازی برای شما از درجه اول اهمیت برخوردار است باید به امکانات
چیپست جنوبی بهصورت جدی توجه کنید. بسیاری از سازندگان مادربرد، چندین
مدل مختلف را بر مبنای یک نوع چیپست تولید میکنند و برخی امکانات آن را
به صورت انتخابی در اختیار شما قرار خواهند داد. بهعنوان مثال، ممکن است
که چیپست انتخاب شده از رابط Firewire پشتیبانی کند، اما جای ارتباط آن
در پانل پشتی یا روی مدار چاپی مادربرد خالی باشد. دیگر اینکه به پشتیبانی
کامل از یک امکان خاص توجه کنید. RAID امکانی است که قریب به اتفاق
مادربردهای کنونی از آن پشتیبانی میکنند.
برای متخصصی که سرعت و امنیت اطلاعات ذخیره شده در هارددیسکها اهمیت
یکسانی دارد، نوع RAID ارایه شده توسط چیپست اهمیت بسیار دارد. RAID ۰،
RAID ۱ بهصورت عام در اغلب مادربردهای سطح متوسط به بالا وجود دارند، ولی
برای کارهای تخصصی پاسخگو نیستند. برای حل نیازهای پیچیدهتر به انواع
RAID ۰+۱، RAID ۱+۰، RAID ۵ و RAID ۱۰ توجه کنید. چیپستها امکانات
حاشیهای دیگری نیز دارند که کمتر بدانها پرداخته شده است. از این بابت
از چیپستها طلب پوزش میکنیم. ارایه امکاناتی چون RAID، USB۲.۰ و
امثالهم در لیست امکانات مادربرد ذکر میشوند، اما کمتر منبعی اشاره به
امکانات پایهای دیگر دارد. با یک مثال، بحث امروز را خاتمه میدهیم. بد
نیست بدانید که چیپست گران و قدرتمندی مانند Intel ۹۷۵X از تکنولوژی NCQ
پشتیبانی نمیکند. امثال این نداشتهها را یک ضعف بزرگ قلمداد کنید و بدان
حساس باشید.
آماده برای پرش
اکنون چهار قدم اصلی برای ارتقاء بستر اصلی سیستم را برداشتهایم و پس از
پایان این نوشتار خود را باید برای پرش اول آماده کنید. یادآوری میکنم که
انتخاب قطعات سختافزاری به صورت مستقل امکان پذیر نیست، بلکه خصوصیات
قطعات، ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و نمیتوان آنها را در طول هم انتخاب
کرد. در ضمن انتخاب مادربرد خود، نیمنگاهی نیز به خصوصیات پردازنده،
قابلیتهای کارتگرافیک، توانایی قطعه حافظه و امکانات دیگر قطعات داشته
باشید. بهعنوان مثال منطقی نیست که مادربردی با چیپست Intel P۹۶۵ برگزید
و سپس برای آن پردازنده دوهستهای Pentium D تهیه کرد.
به یاد دارید که در قسمتهای ابتدایی این نوشتار، بسیار تاکید کردم که
استفادههایی که در آینده از سیستم انتظار دارید، برای خود تصویر کنید و
روی کاغذ بیاورید. آن وقت با توجه به یادداشتهای خود میتوانید تصمیم
بگیرید که آیا به دو کارت گرافیک نیاز خواهید داشت؟ آیا ۲ گیگابایت حافظه
برای پشتیبانی از کارهای گرافیکی شما کفایت خواهد کرد؟ آیا چیپ صدای ۸
کاناله موجود روی مادربرد برای شمایی که علاقه بهویرایش فایلهای صوتی به
شکل نیمهحرفهای دارید، مناسب خواهد بود؟ آیا نیاز به دو رابط شبکه
گیگابیت نخواهید داشت؟ تاکید میکنم که در هنگام انتخاب مادربرد اولا
مطالعه فراوان داشته باشید و ثانیا خود را محدود نکنید، چراکه ایجاد
تغییرات در آینده به غیر از زحمت فراوان و ایجاد نارسایی قلبی، هزینهزا
خواهد بود!
پیش از پرش
امروز قصد دارم تا موضوع مادربرد را به اتمام برسانم. درباره چگونگی
انتخاب چیپست بهعنوان رکن اصلی و حاکم سرزمین مادربرد به اندازه کفایت
صحبت شده است. توجه کنید که انتخاب مادربردهای ارزانقیمت بسیار سختتر از
مدلهای گرانقیمت است. مادربردهای سطح بالا در وبسایتهای مختلف و معتبر
مورد بحث قرار گرفته و نقاط ضعف و قوت آنها مشخص میشود، اما درباره
مادربردهای ارزانقیمت به سختی و آن هم بسیار مختصر مطلب منتشر میشود.
بنابراین باید به منابع داخلی مانند دوستان اینکاره، نشریات داخلی و
شنیدهها اکتفا و اعتماد کرد. درباره انتخاب چیپست مادربردهایی که
بهصورت مجتمع تولید میشوند، دقت بیشتری کنید. راستش علاقهای به استفاده
از واژه مجتمع برای توصیف این مادربردها ندارم، اگر معادل بهتری برای
Onboard دارید، اعلام کنید و خانوادهای را از دلنگرانی برهانید!
در اصطلاح فنی به چیپستهایی که در داخل خود، موتور گرافیکی دارند، عنوان
IGP اطلاق میشود. استفاده از گونه چیپستها با محدودیتهای بسیاری همراه
است. چیپستهای IGP علاوه بر انجام وظایفی که بهطور عادی بر دوش هر
چیپست محترمی سنگینی میکند، موظف به پشتیبانی از پردازش گرافیکی نیز
خواهد بود. مادربردهای مبتنی بر چیپستهای IGP به مادربردهای VGA Onboard
معروف هستند. بهبیان دیگر چیپستهای IGP ترکیبی از یک چیپست کامل
بهانضمام یک پردازنده گرافیکی محدود است. دور و بر این چیپست مرکب یا
مجتمع بسیار شلوغ است.
این چیپستها حافظه مورد نیاز برای انجام امور گرافیکی را از حافظه اصلی
(RAM) بهعاریت میگیرند و در اصطلاح شریک (Share) میشوند. اگر مجبور به
انتخاب مادربردی با چنین مشخصاتی شدید،از مدلی استفاده کنید که دارای یک
شکاف توسعه گرافیکی مانند، PCI Express باشد تا در صورت نیاز، امکان
ارتقا ممکن باشد. استفاده از کارتگرافیک مستقل موجب میشود که بار پردازش
گرافیکی از دوش چیپست IGP برداشته و حافظه اصلی نیز از سنگینی شراکت آزاد
شود. ارتقا، راهها و شیوههای مختلفی دارد. در اینباره، باب صحبت همچنان
باز است، البته هفته آینده درباره قطعه دیگری سخن خواهیم گفت.
شناخت پردازنده
گذشت آن زمان که در دنیای کامپیوتر فقط یک پردازنده حکمرانی میکرد. گذشت
آن روزگار که اول و آخر و وسط تمام پردازندهها فقط محصولات اینتل بود و
بس. لذا قبل از تصمیم برای ارتقا پردازنده، باید از توانایی مادربرد خود
مطلع شوید و مطابق با نیاز خود اقدام به تغییر پردازنده موجود نمایید. در
دنیای کنونی سه دسته پردازنده قابل تهیه هستند که دسته اول و دوم به سهولت
و دسته سوم به صورت مجتمع با مادربرد قابل تهیه خواهند بود. بنابراین
تمرکز خود را بر دو دسته اول معطوف خواهیم کرد. بدون شک نامهای AMD و
Intel برای قبایل بدوی ساکن در مجمع الجزایر گالاپاگوس هم آشناست، پس بدون
فوق وقت میرویم سراغ اصل ماجرا و…
ارتباط پردازنده و مادربرد
انتخاب پردازنده، ارتباط مستقیمی با مدل مادربرد و چیپست نصبشده بر روی
آن دارد. پردازندهها تعداد پایههای (Pins) مشخصی دارند و الزاما باید با
سوکت نصب شده روی مادربرد ار لحاظ تعداد پایه و شکل چینش آن تطابق داشته
باشند. از طرف دیگر چیپست مادربرد باید پردازنده را شناخته و قادر به
پشتیبانی از قابلیتهای آن باشد. قابلیتها شامل: سرعت فرکانس هسته
پردازشی، سرعت تبادل دادهها بین پردازنده و چیپست، نوع حافظه قابل
پشتیبانی، سرعت فرکانس حافظه، میزان حافظه موقت Cache L۲ و غیره خواهد
بود. از طرف دیگر انتخاب نوع پردازنده رابطه مستقیمی با انتظارات شما از
سیستم پردازشی دارد. به طور حتم نیازهای یک گرافیست یا انیماتور حرفهای
با انتظارات فردی که صبح خود را با Microsoft Word آغاز کرده و شب را با
jet Audio به پایان میرساند، تفاوتهای اساسی دارد. بارها تکرار شده است
که انتظارات کنونی خود را یادداشت و پیشبینی کنید که تا ۲۴ ماه آینده چه
توقعاتی از یک پردازنده نجیب خواهید داشت. در کنار این موارد، هزینهای که
قادر به پرداخت آن هستید را نیز مرقوم فرمایید! قبل از هر چیز باید با
دستهبندی پردازندهها آشنا شوید.
دستهبندی از بعد کارایی
پردازندهها را از بعد کارایی در پنج گروه پردازندههای ارزانقیمت یا
اقتصادی بین ۳۵ تا ۷۰ هزار تومان ، متوسط ۷۰ تا ۱۲۰ هزار تومان، خوب بین
۱۲۰ تا ۲۲۰ هزار تومان، عالی یا کیفی از ۲۲۰ هزار تومان به بالا دستهبندی
میکنند که به دلیل ویژگی خاص پردازنده سرور، در این مجال فقط روی چهار
دسته اول متمرکز خواهیم شد. دستهبندی فوق و محدوده قیمت ارایه شده، به
نظر نویسنده بستگی دارد و در منابع مختلف معیارهای گوناگونی برای این
دستهبندی ارایه خواهد شد.
دستهبندی از بعد سازنده
تمام پردازندههایی که برای شما مناسب هستند، در دو دسته Intel و AMD قرار
گرفته است و انتخاب دیگری برای شما ممکن نیست. اجازه بدهید درباره کیفیت و
مسایل حواشی مربوط به این شرکتها صحبت نکنیم و فقط بر روی شیوههای منطقی
تهیه متمرکز شویم. Intel و AMD خانوادههای متعدد پردازشی با نامهای عجیب
و غریب تولید کردهاند که به خوبی در دستهبندی بالا قرار میگیرند. از
این رو شناخت خانوادههای زیرمجموعه اهمیت فراوانی دارد. اما قبل از
پرداختن به خانوادههای پردازشی، بهتر است مروری کلی بر مشخصات کلی
پردازنده داشته باشیم چرا که در قسمتهای آینده و در بین مطالب بارها
بدان ارجاع خواهیم کرد.
قبل از ادامه …
به نظرم دوستانی که سیستمهایی مربوط به سالهای ۸۰ تا ۸۲ دارند از خیر
تغییر پردازنده گذشته و برنامهای برای دگرگونی ساختاری در تمام اجزا
داشته باشند. شاید تا سال ۸۴ و با توجه به نیاز آن روزگار، تغییر
پردازندههای خانواده Pentium۲ به Pentium۳ تغییر کیفی عمدهای را موجب
میشد. در شرایط کنونی اینگونه تغییرات در موارد محدودی کارساز بوده و
توصیه میشود که این عزیزان از خیر ارتقا موردی گذشته و دل به دریا زده و
بهفکر تغییرات اساسی در نگرش خود و نیز سیستم پردازشی موجود باشند.
ناگفته نماند کیفیت بسیاری از سیستمهای پردازشی مبتنی بر پردازندههای
Pentium۳ را میتوان با ارتقا در ظرفیت حافظه تا یک گیگابایت و تهیه کارت
گرافیک دست دوم مناسب تا میزان قابلتوجهی بهبود بخشید.
AMD یا Intel، مسئله این است!
سه چهار سال پیش قبولاندن استفاده از پردازندههای AMD به مشتریجماعت،
روان آسوده و دل امیدوار و صبر ایوب و فک روان و کلامی بدون خطا میخواست.
در آن روزگار سهم شرکت AMD از بازار سیستمهای پردازشی کمتر از ۵ درصد بود
و هم اکنون این میزان به بیش از ۲۵ درصد رسیده است. نکته جالب ریشهیابی
این تغییر وضعیت است که البته دانستن جزئیات آن در نوشتار دیگری دنبال
خواهد شد، اما بد نیست بدانید که رفع برخی ضعفهای اساسی در پردازندههای
AMD که تولید گرما اصلیترین آن بود، موجب برتری این شرکت در این جدال
شد. پردازندههای AMD بهطور سنتی تا سال گذشته بهترین پشتیبان بازیها و
امور گرافیکی بودند. از آنسو پردازندههای Intel برای پردازشهای همزمان
و بهمنظور استفاده توسط برنامهنویسان و امور حرفهای تدوین صدا توصیه
میشد. این وضعیت تا سال گذشته هم به همین منوال بود تا این که تغییر نگاه
Intel به ماهیت پردازنده و تولید خانواده پردازشی Core ۲ Duo، شرایط را
تغییر داد. عجله نکنید این مورد را بیشتر توضیح خواهم داد.
Athlon XP و Pentium۴
تکلیف دوستانی که مادربردهای ایشان مربوط به بیش از چهار سال گذشته است،
روشن شد. این دوستان برای تغییر پردازنده، چارهای جز تغییر مادربرد
ندارند، البته امکان استفاده از پردازندههای دست دوم هم برای این منظور
فراهم است، اما شاید پاسخگوی انتظار دوستان نباشد. یکی از اصلیتری دلایل
ارتقا، پشتیبانی از بازیهای جدید و البته سنگین گرافیکی و پردازشی است.
معرفی پردازنده Athlon XP حرکتی اساسی در جهت ارتقا کیفیت بازیها بود و
این خانواده پردازشی انصافا حریف قدری برای پردازندههای خانواده Pentium۴
بودند. Athlon XP پردازنده داغی بود و مشکل آن با استفاده از یک سیستم
خنککننده مدرن و خوب حل میشد. اما این مورد تاکنون هم در ذهن بسیاری به
یادگار نقش بسته است که پردازندههای AMD داغ هستند و خطرناک!
به شدت توصیه میکنم افرادی که از پردازندههای Athlon XP استفاده کنند،
برای ارتقا حداقل تا نمایشگاه الکامپ تهران دست نگه دارند. البته دوستان
دارنده کامپیوترهای مبتنی بر پردازنده Pentium۴ نیز میتوانند تا پاییز
سال جاری صبر کنند. راستش را بخواهید سیستمهای مبتنی بر پردازندههای
Athlon XP و Pentium۴، بسیاری از امور جاری مانند وبگردی، نرمافزارهای
Office، پخش موسیقی و فیلم، برنامهنویسی تحت وب و امور گرافیکی را
پشتیبانی میکنند. بیخودی برای خود هزینه نتراشید.
هفته آینده درباره این دو موجود بیشتر صحبت خواهم کرد و گریزی به امکانات پردازنده Athlon۶۴ خواهم زد.
دنیای ۶۴ بیتی
به خاطر دارم که Barton XP داغترین، بهترین و آخرین نسل از پردازندههای
Athlon XP بود که برای مسؤولان Intel کلافهکنندهترین، سمجترین و
ارزانترین رقیب در برابر Pentium۴ قلمداد میشد. AMD فرصت چندانی به
مصرفکنندگان بازار نداد و بلافاصله و بهطور ناگهانی خانواده جدیدی را
معرفی کرد که دنیای پردازش آن هنگامه را زیر و زبر کرد. پردازنده ۶۴ بیتی
Athlon۶۴ بهعنوان نسل جدید پردازندهها مانند آوار بر سر Pentium۴ خراب
شد! نکته جالب اینجا بود که دمای هسته پردازشی Athlon۶۴ به ندرت از ۴۰
درجه فراتر میرفت، در حالیکه دمای پردازندههای Pentium۴ بهندرت کمتر
از ۴۰ درجه سانتیگراد را نشان میداد. به بیان دیگر جنگ این دو مغلوبه
شده بود و AMD با حل مشکل گرمای پردازندههای خود و البته قراردادن
کنترلگر حافظه در داخل پردازنده، بر رقیب پیشی گرفته بود.
در مبحث مادربرد گفته شد که رابطه بین پردازنده و حافظه اصلی سیستم (RAM)
توسط چیپست اصلی سیستم (Northbridge) کنترل میشود. AMD با طرحی جالب،
نقش چیپست مادربرد را از میان برداشت و بخش کنترل حافظه سیستم را در داخل
هسته پردازندهها قرار داد تا ارتباط با حافظه سریعتر و با وقفه کمتری
برقرار شوند. به ضرس قاطع میتوان ادعا کرد که پردازندههای Pentium۴ در
برابر پردازندههای Athlon۶۴ حرفی برای گفتن نداشتند و ندارند. این گفته
را به حساب طرفداری نگارنده از AMD نگذارید، بلکه واقع ماجرا را به
حضور عرض کردم! Intel برای لاپوشانی ضعف ساختاری و ماهیتی Pentium۴ در
برابر Athlon۶۴ جنگ جدیدی تحتعنوان نبرد فرکانسها را آغاز کرد. سرعت
فرکانس پردازندهها بهصورت کیلویی افزایش یافت و جالب بود که این روند
آنقدر بیمنطق پیش رفت که فنهایی که توسط کارخانه در داخل جعبه
پردازندهها قرار گرفته بودند، پاسخگوی گرمای تولید شده پردازنده نبودند و
چه بسیار پردازندههایی که در این معرکه بیصدا سوختند! Intel باخت را
قبول نداشت و در ادامه مسیر اشتباه خود، اقدام به معرفی پردازندههای
دوهستهای کرد.
قبل از دو قلوها
دوستان خواهان ارتقا، دو دسته هستند: دسته اول، صاحب یک دستگاه فرد اعلاء
با پردازنده ۴۷۸ پینی Pentium۴ و دسته دوم، صاحب یک فقره پردازنده ۴۶۲
پینی AthlonXP هستند. هر دو دسته برای ارتقا نیاز به تعویض مادربرد دارند.
دقت داشته باشید که هنگام تعویض مادربرد میتوانید نوع پردازنده خود را
نیز تغییر دهید. به بیان دیگر اگر مصرفکننده محصولات Intel بودید، نیازی
نیست که این روند را ادامه بدهید و بالعکس!
lمنبع p30vel.com